Ekonomik Güç ve Adalet Kavramı

Türkiye’de şu son dört beş yılda Anayasa’dan Ticaret Hukuku’na kadar pek çok yasada önemli değişiklikler yapıldı karakollardan mahkeme ve cezaevlerine, soruşturmadan yargılama ve infaz safhasına kadar bu ülkedeki adalet mekanizmasının tamamının köklü bir reformdan geçmediği ve hiçbir ciddi adımın atılmadığı da ortada.
Türkiye toplumunda yaygın hak-hukuk-yasa anlayışına, toplumumuzda egemen adalet kültürüne de bakmak gerekiyor.

Dikenli noktalardaki bu kültürün oluşmasında şüphesiz, en hafif deyimiyle pederşahi devletimizin ezici zorlamalarının payı büyüktür.

Ama bu zorlamalara direnmek yerine içselleştirmeyi, karşı durmak ve alternatifine yönelmek yerine etrafından dolanmayı seçen genel toplumsal tutumun da payını unutmamak kaydıyla.

İçinde yaşadığımız sınıflı toplumlarda düzenin, toplumsal hiyerarşinin güce göre şekillendiği genel kural olmakla birlikte, her toplum biçiminde gücün, asli gücün içeriğinin farklı olduğu da bir gerçektir. ve yine genelleyerek ifade edecek olursak, Batıdan başlayan modern burjuva kapitalist devrimin öncesinde tüm toplumlarda sınıflar, zümreler, tabakalar, kastlar askeri idari güç ile temsilcileri ve simgeleri aracılığıyla işlev gören ilahi güce sahip olma dereceleri ile düzen içinde yerlerini almaktaydılar.

Modern toplumlarda kestirme ifadeyle ekonomik gücün başat, asli güç konumuna gelişi aynı zamanda gücün kullanım tarzı, işlevini gerçekleştirme biçimi açısından da devrim denilebilecek bir farklılığa işaret eder.
Türkiye’deki adalet-hukuk kültürü açısından bu noktanın iyice anlaşılmasının kritik önemi vardır.
Ekonomik güç, elde edildiği faaliyetlerin üretim, ticaret niteliği gereği ölçülebilen, dolayısıyla sınırları bilinebilen, en az iki taraflı bir ilişkiyi gerektirdiği gibi, tarafların belli anlaşma hükümlerine, kural ve yasalara uymalarıyla temin edilebilen bir güç türüdür.

Oysa ilahi-kutsal güç niteliği gereği sınırsız ve ölçülemez, idari-askerî güç ise, doğal-organik kökeni nedeniyle sadece kendisiyle, kendi türüyle sınırlanabilen, dolayısıyla keyfî bir güç biçimidir. Ekonomik güç sahibinin kendini gerçekleştirmesi ve çoğaltması için ilişkinin öbür tarafının da belli bir ekonomik güçte olması zorunlu koşuldur. Oysa hem ilahi hem de fizik-askerî gücün, bu güç niteliğiyle ilişkide olduğu ötekisini kendine ait güç özelliğinden yalıtması, onu kendi karşısında, tamamen güçsüz hale getirmesi, mantığının bu yöne doğru çalışması doğası gereğidir.
Bu kavram analizi ile sözü getirmek istediğimiz nokta, pre modern toplumlarla modern toplumlarda gücün, güç algısının yasa ve kurallara hangi gözle baktığını göstermektir. Pre modern toplumda, toplumun genel çerçevesini belirleyen herkese şamil yasalar olmakla birlikte, bunların dışında, en güçlü den itibaren konulan yasa ve kurallar yasa kural koyucuları değil, onun altındaki güçsüzleri bağlar.

O toplumda bir güçsüz hangi güçlü tarafından konulmuş kuralı ihlal edebilmişse o güçlü ile eşit veya üst güçlülük konumuna gelmiş sayılabilir.

Özetle pre modern kapitalist toplumda kişi ve zümrelerin güçlülük derecesi kural-yasa ihlal edebilme, çiğneyebilme kapasiteleri performans larıyla orantılıdır.

Konumuz açısından işin bu yönüyle ilgilenmiyoruz.

Ayrıca yine ekonomik güç sahiplerinin, kural ve yasaların yorum gerektirdiği durumlarda ekonomik güçlerini bu yorumun lehlerine olabilmesi yönünde kullandıklarını belirtmek de gereksiz.

Burada ayırt edici nokta, bunun, o yorumu yapacak mahkeme gibi organları doğrudan ekonomik güç aktarımı para, rüşvet veya zor, tehdit yoluyla yaptırılmasının titizlikle gözetilen bir sistem düzen yasağı olmasıdır.

Bu özetle yapılan açıklamaların ışığında başlıca modern kapitalist toplumlarda, başta mahkemeler olmak üzere tüm kural-yasa uygulayıcı kamu kurumlarında rüşvetin son derece ender ve ağır müeyyideye tabi bir anormallik ve suç olmasının, torpil müessesesinin gayet zor işletilebilmesinin, vergi kaçakçılığı gibi bir fiilin asla marifet sayılmayıp bu işin faillerinin geniş çoğunluk tarafından da aşağılanma nedeni sayılmasının, o toplumların yaradılış özelliklerine, ahlaki vasıflarının doğal yüksekliğine veya disiplin-düzen kurma konusundaki yeteneklerine değil, modern -güç- zihniyetini içselleştirme performanslarına bağlamak gerekir öncelikle.

Bunu mümkün kılan tarihsel, kültürel, dinsel... bağlamı irdelemek konumuz değil, ama, bu gibi ülkelerin, adalet mekanizmaları en az sorunlu ve en az skandal üreten ülkeler olduğu da ortadadır.
Adalet mekanizmasındaki kronik bozuklukların giderek ağırlaşmasının yanı sıra, her yıl birkaç adli hukuki skandalla karşılaşmaya adeta alıştı.

Birkaç yıl önce bizzat bir Yargıtay Başkanı, hakimler cüzdanları ve vicdanları arasında sıkışmıştır dediğinde, modern bir toplumda tüyleri diken diken edecek bu söz birkaç gün sonra unutulup gitti.

Bir mafya şefi ile şaibeli ilişkilerine dair güçlü karineler olan son eski Yargıtay Başkanı istifa etmeyi düşünmedi bile. Dosyası kapatıldı, “şerefiyle” emekli edildi. Rüşvetin yaygınlık ve etkililik derecesi, iyi avukattan öncelikle neyin anlaşıldığı gibi normalleşmiş gerçeklerimize şu son yıllarda “mahkemeyi ayarlamak” gibi deyimler de eklendi.

Türkiye’de adaletin bu, devlet aygıtı üzerinden görünen manzarası kağıt üzerinde model aldığı modern hukuk devleti normları ile bakan birine dudak uçuklatacak kadar çarpık, çarpıtılmış görünecektir. Ama aynı olgulara Türkiye’nin kendine özgü hukuk adalet kültürü içinden bakan birine o kadar da anormal, bozulmuş ve çarpılmış gelmeyecektir.

Ekonomik güçlerini kaybetmiş çek mağdurlarının, Ekonomik güç – Adalet – Yargı üçgeninden medet umması ne kadar doğrudur..

http://www.cekmagdurlari.com/2009/09/cek-yasasin-da-tedbirler.html

Technorati Etiketleri: çek mağdurları