Yeni Çek Kanunu objektif sorumluluğu esas almaktadır

5941/1 – (1) Üzerinde yazılı bulunan düzenleme tarihine göre kanunî ibraz süresi içinde ibrazında, çekle ilgili olarak karşılıksızdır işlemi yapılmasına sebebiyet veren kişi hakkında, hamilin şikâyeti üzerine, her bir çekle ilgili olarak, binbeşyüz güne kadar adlî para cezasına hükmolunur.

İlgili kanun en azından taksir sorumluluğunu gerektirdiğini ifade ediyor, ancak madde metni çok sıkıntılı.

3167 sayılı kanundaki ifade şuydu ; Üzerinde yazılı keşide tarihinden önce veya ibraz süresi içinde 4 üncü madde uyarınca ibraz edildiğinde, yeterli karşılığı bulunmaması nedeniyle kısmen de olsa ödenmeyen çek keşide eden hesap sahipleri veya yetkili temsilcileri, kanunların ayrıca suç saydığı haller saklı kalmak üzere, çek bedeli tutarı kadar ağır para cezasıyla cezalandırılırlar...

Burada ayrı bir sıkıntıdan bahsetmek gerekiyor. Eski kanuna göre cezanın hesap sahipleri veya yetkili temsilcilerine verilmesi gerekiyor. “veya” ifadesi ona yada buna anlamına geliyor. Her ikisine değil. Öyle olsaydı “ve” gibi bir ifade konulması gerekirdi ancak biliyoruz ki, vekaletle çek keşide edildiğinde hakimler hem vekile, hem de hesap sahibine aynı anda ceza veriyordular.

Eski kanuna göre sebep, saik ne olursa olsun netice gerçekleşti ise ceza verilmeliydi. Yeni kanunda ise karşılıksız çek işlemine sebebiyet vermek gibi ne idüğü belirsiz bir suç tipi getirilmiş.
Mesela banka görevlisi hesabınızdaki parayı hortumladı; görevli mi cezalandırılacak, zira hesapta para bulunmamasının sebebi bu görevli ve çek ibraz edildiğinde onun yüzünden karşılıksız çıktı. Daha önce böyle vakalar yaşandı. Hesapta fon olarak duran parayı uçuran bir banka görevlisi hakkında soruşturma açıldı.
Mesela; bankaya yatırmak üzere vekilinize para verdiniz, ki çekler karşılıksız çıkmasın, ama vekil bu parayı bankaya yatırmadı da at yarışında kaybetti. Vekile mi ceza verilecek. Ha, bir ihtimal bankada parayı bulunduramadınız veya bulundurmadınız. Karşılıksız çek işlemine sebebiyet veriyorsunuz ondan cezalandırılacaksınız. Parayı bulundurmamaktan değil, bu işleme sebep olmaktan. Bu suç tipindeki sorun nedir. Hani olmayan bir suçu bildirdiğinizde adli teşkilatı meşgul etmekten bir suç işlersiniz ya. Bu da onun gibi, karşılıksız çek işlemine sebep olduğunuzda milleti meşgul ediyorsunuz ondan ceza.

Dahası; diyelim ki doğal bir afet neticesinde parayı çekin ibraz süresi içerisinde bankaya yatıramadınız. Ne olacak, doğal afetin müsebbibine mi ceza verilecek. Bu işe Tanrı sebebiyet verdiği için Tanrıya 1500 gün adli para cezasına hükmedilmiştir. Bir de tedbir uygulaması ile ilgili karar verilirse çok enteresan olur. Ha bu arada tebligat adresi aramaya gerek yok, fail dikkate alınarak ilanen yapılmasına da aynı karar içerisinde karar verilmeli. Ödememesi durumunda Savcılığın nasıl hareket edeceği merak konusudur…

Hasılı; ben hakimlerin bu suç tipi için taksiri arayacaklarını düşünemiyorum. Nihayetinde taksir; Taksir, dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırılık dolayısıyla, bir davranışın suçun kanunî tanımında belirtilen neticesi öngörülmeyerek gerçekleştirilmesidir. Bu tanımın eksikleri, bilinçli taksir, olası kast gibi ayakları vardır da o ayrı konu. Sebebiyet vermekte ise daha önce bahsettiğim gibi ancak ve ancak bilgisayar sistemini bozup da hesapta para bulunmamasına neden olan veya hesaptaki parayı götüren kişinin taksir sorumluluğu olabilir. Onların da ancak ve ancak kişinin çek hesabının olduğunu bilmeleri gerekir. Öteki taraftan daha önceki gibi keşideci açısından hesapta paranın çıkmaması yeterlidir.

Dahası, yine ceza kanunun taksirle ilgili maddesinde (1) Taksirle işlenen fiiller, kanunun açıkça belirttiği hâllerde cezalandırılır. denilmektedir. Yani madde metninde açıkça taksirden bahsetmesi gerekecektir. Bu sebeple mesela önceki TCK'da bulunup da yeni Türk Ceza Kanununda bulunmayan taksirle mala zarar vermek suç olmaktan çıkmıştır. Bu sebeple Çek Kanunu’nun ilgili maddesinde taksirden bahsetmediği için hakimlerin taksir sorumluluğu arayacaklarını zannetmiyorum.

Yeni Çek Kanunu bu maddeyle ilgili gerekçesinde her ne kadar objektif sorumluluğa dayalı ceza verilmemesinden, en azından taksir sorumluluğunun gereklerinden bahsetse de kanunun metni karşısında gerekçenin hükmü kalmamaktadır.

Yasa koyucu güzel bir gerekçe kötü bir kanun yapımıyla yasayı allak bullak etmiştir. Geçenlerde bir milletvekili sanırım bütçe kanunu görüşmeleri üzerine söz almış ve hatırladığım kadarıyla şunları söylemişti. 2003 yılında bir kanun çıkardınız 83 madde olarak. 2009 yılı sonu itibariyle bu kanunun 75 maddesini değiştirmişsiniz. Bu nasıl bir kanun yapıcılıktır diyordu.

Hasılı; bu çek kanunu halen objektif sorumluluğu esas almaktadır. Netice gerçekleştiğinde hakimlerin yapabileceği herhangi bir şey yoktur. Böyle olunca da hem Anayasamızın 38. maddesine ve hem de TCK'nın genel hükümlerine aykırıdır.

Bu çek kanunu, Anayasaya birkaç noktada aykırıdır. Bunlardan en önemlisi bir borcun ifa edilmemesi nedeniyle kişiyi hürriyetinden bırakmanın Anayasaca kabul görmemesi ve kişinin cezalandırılması için en azından taksir seviyesinde kişinin kusurunun bulunmasının şart olması....

Etiket: çekkanunu, karşılıksızçek, çek, anayasa